भारतीय सशस्त्र सेवांमध्ये अलीकडेच ‘टूर ऑफ ड्यूटी’ या शब्दाकडे खूप लक्ष दिले गेले आहे. त्याला चालना देण्यासाठी भारत सरकारने आता अग्निपथ भरती कार्यक्रम सुरू केला आहे. यामुळे भारतीय सशस्त्र सेवेत सामील होऊ इच्छिणाऱ्या कोणालाही या नवीन प्रवेश बिंदू आणि संधीद्वारे असे करण्याची परवानगी मिळेल. मग ते भारतीय लष्कर असो, भारतीय नौदल असो किंवा भारतीय वायुसेना असो. अग्निपथ मिलिटरी भरती कार्यक्रम हा सर्व भारतीय नागरिकांसाठी खुला असलेला राष्ट्रीय सरकारी कार्यक्रम आहे. या भरती प्रक्रियेसाठी ज्यांची निवड केली जाईल, त्यांना ‘अग्निवीर’ म्हणून संबोधले जाणार आहे.
तरुणांना प्रशिक्षित करण्यासाठी आणि सेवानिवृत्ती आणि पेन्शनचा खर्च कमी करण्यासाठी हा भारतीय लष्कर अग्निपथ प्रवेश कार्यक्रम राबविणे हे राष्ट्रीय सरकारचे प्राथमिक ध्येय आहे. भारत सरकारने आपली सुरक्षा दल वाढवण्यासाठी ही रणनीती आखली आहे. जम्मू आणि काश्मीर सीमेसारख्या प्रदेशात पाठवण्यापूर्वी निवडलेल्या नियुक्त्यांना व्यावसायिक प्रशिक्षण दिले जाणार आहे. या भरतीची सर्वात महत्वाची बाब म्हणजे तरुणांसाठी कोणतीही प्रवेश परीक्षा होणार नाही.
उमेदवार १८ ते २५ वयोगटातील असावेत. मान्यताप्राप्त मंडळाने त्यांना प्रमाणित करणे आवश्यक आहे. १०+२ मध्ये किमान ५० टक्के गुण आवश्यक आहेत. दरवर्षी, मोठ्या संख्येने अर्जदार भारतीय सैन्य भरतीसाठी नावनोंदणी करतात आणि प्रसिद्ध भारतीय सशस्त्र दलांचे सदस्य होण्याची इच्छा बाळगतात, तथापि विविध कारणांमुळे, अजूनही असे अर्जदार आहेत जे ते पूर्ण करू शकत नाहीत. परिणामी, ही एंट्री त्यांच्यासाठी त्यांचे उद्दिष्ट साध्य करण्याची एक उत्तम संधी दर्शवते, कारण ती त्यांच्यासाठी एक जागा बनवणारे दुसरे प्रवेशद्वार प्रदान करते.
उमेदवाराने तीन वर्षांची सेवा पूर्ण केल्यानंतरही, ड्युटीचा दौरा पूर्ण झाल्यानंतर त्याची कामगिरी कायम ठेवण्याइतकी स्वीकारार्ह असेल तर त्याला कायम ठेवण्यात येण्याची शक्यता आहे. डिस्चार्ज केलेल्या सैनिकांना त्यांचा तीन वर्षांचा कार्यकाळ संपल्यानंतर नागरी व्यवसाय शोधण्यात मदत केली जाणार आहे. सरकार कॉर्पोरेशनशी ‘अग्निवीर’चा कार्यकाळ संपल्यावर भविष्यातील करिअर पर्यायांबाबत चर्चा करत आहे.
या योजनेत सैनिकांना पहिल्या वर्षी मिळणारे वार्षिक पॅकेज ४.७६ लाख रुपये आहे आणि ते कालावधीच्या चौथ्या व अंतिम वर्षात ६.९२ लाखांवर जाईल. या चार वर्षांच्या सेवेत त्यांना ३० हजार रुपये प्रारंभिक वेतन मिळणार असून, अतिरिक्त लाभांसह चार वर्षांच्या सेवेच्या अखेरीस ते ४० हजार रुपयांपर्यंत जाईल.
चार वर्षांचा प्रतिबद्धता कालावधी पूर्ण झाल्यावर अग्निवीरांना एकवेळचे ‘सेवा निधी’ पॅकेज दिले जाईल. ज्यामध्ये त्यांचे योगदान त्यावरील जमा व्याज आणि त्यांच्या योगदानाच्या जमा झालेल्या रकमेइतके सरकारचे योगदान असणार आहे.
या अग्निपथ योजनेअंतर्गत तरुणांना चार वर्षांसाठी सैन्यात काम करता येणार आहे. या ‘अग्निवीरांना’ संरक्षण मंत्रालयाकडून आकर्षक आर्थिक मानधन आणि सोयी-सुविधाही दिल्या जाणार आहेत. अग्निपथ योजनेमुळे रोजगाराच्या संधी वाढतील आणि सैन्यातील कौशल्य, अनुभव यांमुळे विविध क्षेत्रात रोजगाराच्य संधी मिळणार आहे. आपल्या अर्थव्यवस्थेला उच्च कौशल्याच्या मनुष्यबळही उपलब्ध होईल. परिणामी उत्पादकता वाढेल आणि जीडीपी वाढण्यासही मदत होईल.
अग्निपथ योजनेअंतर्गत सैन्यात चार वर्षांसाठी देशसेवा करता येणार आहे. चार वर्षांसाठी काम सेवा करणाऱ्या या सैनिकांना ‘अग्निवीर’ म्हटले जाणार आहे. चार वर्षांनंतर या अग्निवीरांना निवृत्त केले जाईल. मात्र, यातील २५ टक्के तरुणांना पुन्हा सेवेत घेतले जाईल. त्यासाठी आणखी सहा महिन्यांचे स्वतंत्र प्रशिक्षण जाणार आहे. वय वर्षे १७ ते २३ दरम्यानच्या तरुणांना या अग्निपथ योजनेचा लाभ घेऊन सैन्यात चार वर्षांसाठी भरती होता येईल. या योजनेअंतर्गत पहिल्या वर्षी महिन्याकाठी ३० हजार रुपये, तर चौथ्या वर्षी यात वाढ होऊन ४० हजार रुपये वेतन देण्यात येणार आहे.
या योजनेअंतर्गत काम करत असताना जर अग्निवीराने सर्वोच्च बलिदान दिले, तर विम्याची मदत दिली जाईल. कुटुंबाला एक कोटींची आर्थिक मदत आणि संपूर्ण सेवानिधी त्यांना दिला जाईल. राष्ट्रनिर्मितीच्या उद्देशासाठी या योजनेचा फायदा होणार आहे. यातून शारीरिक तंदुरुस्ती, कौशल्य विकास, मानसिक विकास, टीम बिल्डिंग आणि शिस्त अशा विविध गोष्टी अग्निवीरांना या चार वर्षांत आत्मसात करता येणार आहे.
